شهر بزدهبَزْدَه، شهر کوچکی در شش فرسنگیِ مغرب نخشب (نَسَف) بر سر راه بخارا، در ماوراءالنهر است. ۱ - معرفی شهر بزدهبَزْدَه، شهر کوچکی در شش فرسنگیِ مغرب نخشب (نَسَف) بر سر راه بخارا، در ماوراءالنهر. در نیمه اول قرن چهارم، بزده با کَسْبَه، یکی از دو قصبه نخشب به شمار می‌آمد. [۱]
ابراهیم بن محمد اصطخری، کتاب مسالک و ممالک، ج۱، ص۲۵۶، ترجمة فارسی قرن پنجم/ ششم هجری، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۶۸ ش.
ابن حوقل [۲]
ابن حوقل، صورة الارض، ج۱، ص۵۲۱، چاپ کرامرس، لیدن ۱۹۶۷.
فاصله بزده تا نسف را شش فرسخ نوشته است.
در نیمه دوم قرن چهارم «بزده شهرکیست کم مردم و بسیار کشت و بَرْز (زراعت) و ایشان را یکی خشک رودست کی اندر وی بعضی از سال آب رَوَد، و بیش‌تر آبشان از چاهها و دولابهاست». [۳]
حدودالعالم من المشرق الی المغرب، چاپ منوچهر ستوده، ج۱، ص۱۰۸، تهران ۱۳۴۰ ش.
مقدسی [۴]
محمدبن احمد مقدسی، کتاب احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم، ج۱، ص۲۶۸، چاپ دخویه، لیدن ۱۹۶۷.
بزده و کسبه را از شهرهای نسف می‌داند.
به نوشته ادریسی [۵]
محمدبن محمد ادریسی، کتاب نزهة المشتاق فی افتراق الا´فاق، ج۱، ص۴۹۲، قاهره.
در قرن ششم «بزده و کسبه، شهرهای کوچک و آباد بودند و در آنها، مساجد و منبرها و جماعات» وجود داشت.
بارتولد [۶]
واسیلی ولادیمیروویچ بارتولد، ترکستان نامه: ترکستان در عهد هجوم مغول، ج۱، ص۳۱۳، ترجمة کریم کشاورز، تهران ۱۳۵۲ ش.
نیز به مسجد جامع بزده اشاره کرده است.
به نوشته سمعانی، [۷]
عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج۲، ص۲۰۱ـ۲۰۲، چاپ عبدالرحمن بن یحیی معلمی یمانی، حیدرآباد دکن ۱۳۸۳/۱۹۶۳.
بزده قلعه‌ای استوار بود در شش فرسنگی نسف بر کنار راه بخارا، و علمای مشهور آن علی بن محمد بَزدَوی فقیه حنفی، و محمدبن محمد بزدوی (ابوالیسر) فقیه و قاضی حنفی بوده‌اند.
در قرن هفتم، بزده را، بَزْدَوَه نیز می‌گفته‌اند؛ و از متقدمین منسوب به آن عزیزبن سُلَیم بن منصور، از مردم بصره بود که با قتیبه بن مسلم (باهلی) به خراسان آمد و در آن‌جا اقامت گزید. [۸]
یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۱، ص۶۰۴، چاپ ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳، چاپ افست تهران ۱۹۶۵.
۲ - فهرست منابع(۱) ابن حوقل، صورة الارض، چاپ کرامرس، لیدن ۱۹۶۷. (۲) محمدبن محمد ادریسی، کتاب نزهة المشتاق فی افتراق الا´فاق، قاهره. (۳) ابراهیم بن محمد اصطخری، کتاب مسالک و ممالک، ترجمة فارسی قرن پنجم/ ششم هجری، چاپ ایرج افشار، تهران ۱۳۶۸ ش. (۴) واسیلی ولادیمیروویچ بارتولد، ترکستان نامه: ترکستان در عهد هجوم مغول، ترجمة کریم کشاورز، تهران ۱۳۵۲ ش. (۵) حدودالعالم من المشرق الی المغرب، چاپ منوچهر ستوده، تهران ۱۳۴۰ ش. (۶) عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، چاپ عبدالرحمن بن یحیی معلمی یمانی، حیدرآباد دکن ۱۳۸۳/۱۹۶۳. (۷) محمدبن احمد مقدسی، کتاب احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم، چاپ دخویه، لیدن ۱۹۶۷. (۸) یاقوت حموی، معجم البلدان، چاپ ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳، چاپ افست تهران ۱۹۶۵. ۳ - پانویس
۴ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بزده»، شماره۱۲۷۲. رده‌های این صفحه : ازبکستان | جغرافیای اسلامی
|